Συντάκτης :
Φουσέκα Ελένη
Διαιτολόγος – Διατροφολόγος
Επιστημονικός Συνεργάτης MediDiatrofi
Η στεφανιαία νόσος είναι μια ομάδα συνδρόμων που προέρχεται από την ανεπαρκή τροφοδότηση του μυοκαρδίου από τις στεφανιαίες αρτηρίες. Τα σύνδρομα αυτά έχουν άμεση σχέση με την αθηροσκλήρωση των στεφανιαίων αρτηριών και μπορούν να εκδηλωθούν είτε με τη μορφή στηθάγχης είτε με τη μορφή εμφράγματος του μυοκαρδίου. Οι τέσσερις πιο σημαντικοί τροποποιήσιμοι παράγοντες κινδύνου εμφάνισης καρδιοαγγειακών νοσημάτων είναι όσοι σχετίζονται με τον τρόπο ζωής: κάπνισμα, διατροφή, έλλειψη σωματικής δραστηριότητας και άγχος. Μέσω του ελέγχου των παραγόντων αυτών, μπορείτε να ελέγξετε και τους άλλους παράγοντες κινδύνου, όπως τα υψηλά επίπεδα χοληστερόλης, υπέρταση, διαβήτη και παχυσαρκία. Στην εμφάνιση των καρδιοαγγειακών νοσημάτων μπορούν να συμβάλουν επίσης ορισμένοι παράγοντες κινδύνου που δεν είναι δυνατό να τροποποιηθούν, όπως η ηλικία, το φύλο και η κληρονομικότητα.
Η νόσος των στεφανιαίων αρτηριών αποτελεί την σημαντικότερη μεμονωμένη ανοσολογική οντότητα στις ΗΠΑ και σε άλλες ανεπτυγμένες χώρες του κόσμου, όπως και στη χώρα μας, από άποψη θνησιμότητας και νοσηρότητας. Στις ΗΠΑ η ΝΣΑ ευθύνεται για τους μισούς τουλάχιστο από το 1 εκατομμύριο θανάτους κάθε χρόνο από καρδιοαγγειακά νοσήματα και αποτελεί την πρώτη αιτία θανάτου και στα δύο φύλα. Στην Ελλάδα, κάθε χρόνο 9500 άτομα πεθαίνουν από ισχαιμική καρδιοπάθεια. Το 25% από αυτούς πεθαίνουν τις 3 πρώτες ώρες από την έναρξη των ενοχλημάτων, και συνήθως εκτός νοσοκομείου, ενώ ένα 10-15 % πεθαίνουν τις επόμενες 4 εβδομάδες. Αυτοί που επιβιώνουν παρουσιάζουν 5πλάσια πιθανότητα αιτία θανάτου τα επόμενα 5 χρόνια σε σχέση άτομα χωρίς ιστορικό εμφράγματος του μυοκαρδίου.
Αποκατάσταση ασθενών με στεφανιαία νόσο
Ένα πλήρες πρόγραμμα καρδιακής αποκατάστασης πρέπει να συνδυάζει τη συστηματική άσκηση και την τροποποίηση των παραγόντων κινδύνου. Προγράμματα αποχής από το κάπνισμα και διαιτητικών συμβουλών είναι οι δύο πιο σημαντικές επιπρόσθετες υπηρεσίες που ένα πρόγραμμα αποκατάστασης μπορεί να δώσει. Η συνεχής ενίσχυση των αρχών τροποποίησης των παραγόντων κινδύνου βελτιώνει τη συμμόρφωση σε προγράμματα συμπεριφοράς.
Έχει διαπιστωθεί πως προγράμματα καρδιακής αποκατάστασης που προσφέρουν εκτός από τη συστηματική άσκηση, πρόγραμμα διακοπής του καπνίσματος και θεραπείας της χοληστερόλης βελτιώνουν τα ποσοστά νοσηρότητας και θνησιμότητας των ασθενών με στεφανιαία νόσο.
Διατροφή
Η δυνατότητα μείωσης του κινδύνου τόσο της καρδιαγγειακής νόσου όσο και της θνησιμότητας μέσω της λήψης διατροφικών μέτρων είναι ουσιαστική. Εάν η κατανάλωση φρούτων και λαχανικών έφτανε στα ανώτερα επίπεδα (400 γρ. ημερησίως), θα ήταν δυνατό να προληφθούν πάνω από 26.000 θάνατοι ετησίως από καρδιαγγειακή νόσο, εγκεφαλοαγγειακές παθήσεις και διαδεδομένες μορφές καρκίνου πριν από την ηλικία των 65 ετών στην Ε.Ε.
Μέσα από μελέτες η σύγκριση της διατροφικής παρέμβασης με τις φαρμακευτικές θεραπείες υποδεικνύει ότι η διατροφή έχει πολύ ευρύτερο πεδίο ωφελειών σε σχέση με την καρδιαγγειακή νόσο απ΄ότι τα φάρμακα.
Ειδικές διατροφικές οδηγίες για μια υγιή καρδιά
Οργανισμοί όπως οι European Societies on Coronary Preventation, American Heart Association και National Cholesterol education Program (NCEP) έχουν ανακοινώσει ειδικές οδηγίες που συμβάλουν στην πρόληψη των καρδιαγγειακών νοσημάτων. Αυτές οι κατευθυντήριες οδηγίες μπορούν να βοηθήσουν τους επαγγελματίες υγείας να προσδιορίσουν την κατάλληλη θεραπεία για ένα άτομο και να βοηθήσουν στην παροχή συμβουλών στους ασθενείς τους σχετικά με την κατανάλωση τροφών.
Η αναφορά του Εθνικού Εκπαιδευτικού Προγράμματος για τη Χοληστερόλη των ΗΠΑ (ΝCEP) για τη θεραπεία των ενηλίκων, συνιστά μια πολυδιάστατη προσέγγιση τρόπου ζωής για τη μείωση του κινδύνου για καρδιαγγειακή νόσο, που ονομάζεται Therapeutic Lifestyle Changes (θεραπευτικές αλλαγές τρόπου ζωής). Τα κύρια χαρακτηριστικά της είναι:
1. Μειωμένη κατανάλωση κορεσμένων λιπαρών και χοληστερόλης
2. Θεραπευτικές επιλογές για ενίσχυση της μείωσης της LDL, όπως φυτικές στερόλες/ στανόλες (2 γρ/ημέρα) και αυξημένες ιξώδεις (υδατοδιαλυτές) ίνες (10-25 γρ/ημέρα)
3. Μείωση σωματικού βάρους
4. Αυξημένη σωματική δραστηριότητα
Πίνακας 1. Προτεινόμενα διατροφικά συστατικά, σύμφωνα με τις θεραπευτικές αλλαγές του τρόπου ζωής (TLC)
Κορεσμένα λιπαρά (SAFA)
|
<7% του συνόλου θερμίδων
|
Πολυακόρεστα λιπαρά (PUFA)
|
Έως 10% του συνόλου θερμίδων
|
Μονοακόρεστα λιπαρά (MUFA)
|
Έως 20% του συνόλου θερμίδων
|
Σύνολο λιπαρών
|
25-35% του συνόλου θερμίδων
|
Υδατάνθρακες
|
50-60% του συνόλου θερμίδων
|
Φυτικές ίνες
|
20-30 γρ / ημέρα
|
Πρωτεΐνες
|
Περίπου 15% του συνόλου θερμίδων
|
Χοληστερόλη
|
< 200 mg/ ημέρα
|
Σύνολο θερμίδων
|
Ισορροπία πρόσληψης και καύσης ενέργειας για διατήρηση του επιθυμητού σωματικού βάρους/ πρόληψη αύξησης βάρους
|
Πρακτικές συμβουλές για τους ασθενείς
- Προσπαθήστε να ακολουθείται ένα ισορροπημένο διαιτολόγιο. Ισορροπήστε τις επιλογές λιγότερο υγιεινών τροφών με τις υγιεινές, πχ απολαύστε ένα κρουασάν και συνδυάστε το με γιαούρτι και μούσλι για να διασφαλίσετε επαρκή πρόσληψη φυτικών ινών.
- Τρώτε ποικιλία τροφίμων – δοκιμάστε νέες υγιεινές τροφές και υγιεινά σνακ, όπως φρούτα
- Συγκεντρώστε την προσοχή σας στο τι τρώτε – φρούτα, λαχανικά κλπ- αντί στο τι να αποφεύγεται
- Το φαγητό είναι απόλαυση –φροντίστε να βρίσκεται το χρόνο να απολαμβάνετε το φαγητό με την οικογένεια και τους φίλους , αλλά μην τρώτε πάρα πολύ
- Γίνεται (πιο) δραστήριοι σωματικά- ένας υγιεινός τρόπος για να διεγείρετε την όρεξη σας
- Κάντε μικρές αλλαγές κάθε φορά – φροντίστε να αναπτύξετε νέες συνήθειες
- Κάντε τη διατροφή σας αναπόσπαστο μέρος του τρόπου ζωής σας – επιλέξτε τροφές που σας ταιριάζουν
- Τρώτε λιγότερα κορεσμένα και trans λιπαρά
- Επιλέξτε μαλακά (φυτικής προέλευσης ) προϊόντα για επάλειψη και έλαια
- Επιλέξτε γαλακτοκομικά προϊόντα χαμηλών λιπαρών και άπαχο κρέας
- Τρώτε λιγότερες προπαρασκευασμένες πάστες και γλυκά, τύπου fast food των οποίων τις πρώτες ύλες δεν γνωρίζεται
- Τρώτε άφθονα φρούτα και λαχανικά, γιατί είναι πλούσια σε ίνες και μια σημαντική πηγή αντιοξειδωτικών, βιταμινών και ανόργανων αλάτων, όπως το κάλιο
- Χρησιμοποιήστε λιγότερη ζάχαρη και ζαχαρώδεις τροφές. Προσπαθήστε να επιλέγετε αναψυκτικά χωρίς ζάχαρη, να τρώτε λιγότερα γλυκά, σοκολάτες και πουτίγκες και να μην προσθέτετε ζάχαρη σε ποτά και τροφές, όποτε είναι δυνατό ή χρησιμοποιήστε γλυκαντικά αντί για ζάχαρη
- Προσπαθήστε να τρώτε λιπαρά ψάρια (πχ ρέγκες, σκουμπρί, σαρδέλες και τόνο- συμπεριλαμβανομένων των ψαριών σε κονσέρβα) τουλάχιστον μια φορά τη βδομάδα, καθώς είναι καλή πηγή ω-3 πολυακόρεστων λιπαρών οξέων
- Τρώτε κανονικά γεύματα με βάση τα προϊόντα ολικής αλέσεως όπως τα ζυμαρικά, σπόρους, ψωμί, ρύζι, πατάτες και δημητριακά
- Προσπαθήστε να αποφύγετε υπερβολικές ποσότητες αλμυρών τροφών, όπως επεξεργασμένο κρέας, τυρί και σνακ και μειώστε την ποσότητα του άλατος που προσθέτετε στο μαγείρεμα και στο τραπέζι. Αντικαταστήστε το αλάτι στο μαγείρεμα με βότανα και μυρωδικά για να δώσετε γεύση στο φαγητό σας
- Πίνετε άφθονα υγρά, με στόχο το 1.5 λίτρο την ημέρα. Προσπαθήστε να αυξήσετε τη κατανάλωση νερού και πίνετε επίσης χυμούς φρούτων και γάλα. Εάν πίνετε αλκοόλ, προσπαθήστε να το κάνετε με μέτρο. Αυτό ισούται το πολύ με 1 μονάδα την ημέρα για τις γυναίκες και 2 μονάδες την ημέρα για τους άντρες.
Πίνακας 2. Κατηγορίες τροφών και περιεκτικότητα σε λιπαρά
SAFA
|
Πλήρες γάλα, φρέσκο βούτυρο, τυρί, παγωτό με πλήρη λιπαρά, κόκκινο κρέας (εξαιρούνται τα καθαρά κομμάτια χωρίς λίπος), σοκολάτα, καρυδέλαιο, φοινικέλαιο
|
MUFA
|
Ελιές και ελαιόλαδο, κραμβέλαιο, φυστικέλαιο, αβοκάντο, καρύδια
|
ω-6 PUFA
|
Αραβοσιτέλαιο, σογιέλαιο, ηλιέλαιο, καρδαμέλαιο, βαμβακέλαιο και μαργαρίνες πλούσιες σε πολυακόρεστα
|
ω-3 PUFA
|
Ψάρια (πχ τόνος, σαρδέλες, σκουμπρί, σολομός), λιναρέλαιο, κραμβέλαιο, σογιέλαιο, μαργαρίνη soft παρασκευασμένη από τα έλαια αυτά, πράσινα φυλλώδη λαχανικά και καρύδια
|
Trans λιπαρά
|
Πολλές τροφές τύπου fast food, όπως κρουασάν κλπ, φυτικό μαγειρικό λίπος, οξέα, παρασκευασμένο από μερικώς υδρογονωμένο φυτικό έλαιο που χρησιμοποιείτε σε ψημένα προϊόντα του εμπορίου, τηγανιτές πατάτες
|
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- American Heart association: Heart and Stroke Facts: 1996 Statistic Supplement. Dallas, American Heart Association, 1996, pp.1-23
- Ευσταθιάδης Παναγιώτης, Κλινική διατροφή II, σημειώσεις τμήματος διατροφής και διαιτολογίας ΑΤΕΙ Θεσσαλονίκης. Θεσσαλονίκη 1997, σελ148β
- Swartz J.L.: Methods of smoking cessation. Med. Clin. North Am. 1992;76:451
- van Dixhoorn J, Duivenenvooden H.J, and Pool J.: Success and failure of exercise training after myocardial infraction : Is the outcome predictable ?Am Coll. Cardiol. 1990;15:974
- O’ Connor , G.T., Buring J.E., Yusuf S, et al: an overview of randomized trials of rehabilitation with exercise after myocardial infraction . Circulation 1989; 80:234
- Oldridge N.B, Guyatt GH, Fisher ME, et al: Cardiac rehabilitation after myocardial infraction: Combined experience of randomized clinical trials. JAMA ,1988;260:945
- Joffe M, Robertson A., The potential contribution of increased vegetable and fruit consumption to health gain in the European Union. Public Health Nutr 2001;4:893-901
- Hjermann I, Velve Byre K, Holme I, Leren P. Effect of coronary heart disease. Report from the Oslo Study Group of a randomised trial in healthy men. Lancet 1981;2 (8259):1303-1310
- Wood D, De Backer G, Faegerman O, Graham I, Mancia G, Pyorala K. Prevention of coronary heart disease in clinical practice: recommendations of the Second Joint Task Force of European and other Societies on Coronary Prevention. Atherosclerosis 1998;140:199-270
- Shepherd J, Cobbe SM, Ford I, Isles CG, Lorimer AR, MacFarlene PW, McKillop JH, Packard CJ. Prevention of coronary heart disease with pravastin in men with hypercholesterolemia. West of Scotland Coronary Prevention Study Group. N Engl. Med 1995;333:1301-1307
- Expert panel on detection, evaluation of high blood cholesterol in adults. Executive Summary of the Third Report of the National Cholesterol Education Program (NCEP) Expert Panel of High Blood Cholesterol in Adults (Adult Treatment Panel III). JAMA 2001; 285:2486-2497
